Vrije Wil

If It Be Your Will

If it be your will that I speak no more,
and my voice be still as it was before.
I will speak no more.

I shall abide until I am spoken for, if it be your will.
If it be your will that a voice be true, from this broken hill
I will sing to you.

From this broken hill all your praises they shall ring, if it be your will
to let me sing.

If it be your will, if there is a choice,
let the rivers fill, let the hills rejoice.

Let your mercy spill on all these burning hearts in hell,
if it be your will to make us well.

And draw us near and bind us tight, all your children here
in their rags of light; in our rags of light,
all dressed to kill; and end this night,
if it be your will.

Leonard Cohen, 1988


Op 1 juni 2008 plaatste ik bovenstaande lyrics van een song van Leonard Cohen op mijn toenmalige blog 'Niets, nada, zippo, niente'. Wat in deze woorden wordt uitgedrukt, geeft precies weer wat ik weet en voel. Het is een heikel onderwerp, vrije wil.
Het is ook duidelijke dat het geloof in het bestaan van een 'ik' samenhangt met de overtuiging over een vrije wil te beschikken. Dit geloof deel ik dus niet. Iedereen kan dit rustig voor zichzelf uitmaken en het is geenszins mijn bedoeling om wie dan ook te overtuigen in welke zin dan ook. Overtuigen gebeurt immers met argumenten en argumenten komen voort uit het verstand. En wat is het verstand meer daan aangeleerde kennis? Conditionering dus.

Bijgevolg is het doorzien van de conditionering een eerste vereiste om leeg en open te kunnen staan voor wat zich voordoet. En laat nu net die conditionering er de oorzaak zijn van het feit dat je niet leeg en open kunt staan. Het is dus een vicieuze cirkel die op de een of andere manier moet doorbroken worden; en 'jij' hebt niet in de hand of en hoe dat gebeurt. Mocht dat wel zo zijn, dan komt aan het vraagstuk 'vrije wil' natuurlijk meteen een einde.
Maar het is zo dat het gebeurt of niet.

Uit deze laatste zin spreekt overgave, aanvaarding. Maar zolang je in de waan verkeert dat er 'iemand' is die zich overgeeft of aanvaardt is het geen overgave. Dat is het paradoxale van het hele Leven.

Neem de moeite om even stil te staan bij de belangrijkste gebeurtenissen in 'je leven' en je zult meteen merken dat daar van vrije keuze of vrije wil bitter weinig sprake was. Waarom zijn anders de meeste mensen niet echt gelukkig zijn met hun leven? Waarom willen zovelen, mochten ze de kans hebben, de zaken anders aanpakken dan dat ze dat deden? Je verstand zegt vaak dit maar je doet helemaal het tegenovergestelde. Had jij er zelf de hand in toen je geboren werd? Heb je daarvoor gekozen uit vrije wil? Koos jij de omgeving, je familie waar je terecht kwam? Heb je enige inspraak op het moment van je dood? Je kunt dat natuurlijk wel wensen of dromen maar de realiteit dient zich altijd aan zoals ze zich aandient en trekt zich hoegenaamd niets aan van wat jij erover denkt!

Dit onder ogen durven zien vraagt moed. Eerlijkheid ook. Maar heel diep in je hart weet je dat het zo is. Maar 'tegen beter Weten in....'

Voor ieder mens zijn geboorte en dood de mijlpalen in iemands leven. Het is duidelijk dat jouw advies hier niet gevraagd werd of zal worden. Waarom zou jij dan wel inspraak hebben op die luttele jaren die tussen deze twee gebeurtenissen liggen?

Het staat je natuurlijk vrij - en daar heb je wél de keuze, altijd - om hierin te blijven geloven. Er van overtuigd te blijven dat je de zaak onder controle hebt. Het staat je helemaal vrij om aan jezelf te werken, je te proberen te veranderen, de dingen anders aan te pakken. Tuurlijk. Maar wees eerlijk en kijk hoeveel je ervan terecht gebracht hebt. Schuld en spijt zijn dan meestal je deel.

Je hoeft het zeker niet van me aan te nemen, helemaal niet, integendeel zelfs, ga zelf op onderzoek uit, kijk en zie. Maar wanneer het niet de bedoeling is dat je spieren zult kweken, mag je trainen zoveel je wilt; het zal je niet lukken.

Het voor de hand liggende en vaak gehoorde bezwaar dat zich hier aandient is dat dit getuigt van een fatalistische instelling. Dat is het dus niet; het is gewoon de realiteit.

In dit hele universum - what's in a name? - is geen enkel ego te bespeuren.
Hoe zou er dan sprake zijn van een vrije wil whatsoever?