SUNYATA _ Deel I

Sunyata is een heel belangrijk begrip in het boeddhisme. Het wordt in het Nederlands vaak vertaald door ‘leegte’. ‘Leegte’ in de zin van niet-zelf, leeg van zelf. Nog vrijer vertaald zouden we kunnen zeggen: geen ‘ik’ of ‘ego’.
Het ego is namelijk de wortel van alle begoochelingen, de wortel van alle menselijke problemen zeg maar. De manier waarop dat gebeurt is eigenlijk heel eenvoudig. Het is voldoende ons bewustzijn van moment tot moment te observeren.
Hoe denken we dat we bestaan? Wanneer je goed kijkt hoe de ‘mind’ (het denken of de geest dus) de realiteit interpreteert dan begrijp je onmiddellijk wat er gebeurt. Die geest of mind heeft het vooropgezettte idee ‘dit ben ik, daar mag ik niets van kwijtraken, zo moet het altijd blijven!’ Dit foutieve beeld van de realiteit heeft niet van doen met de werkelijke manier waarop alles bestaat.
Alle bestaande verschijnselen worden door die geest benoemd op basis van een verkeerde voorstelling van de feiten. Een bepaalde realiteit bestaat, dat is onmiskenbaar, maar die wordt dan benoemd als ‘dit is Jan, Francesca of welke naam dan ook’. Er is ‘iets’, een bepaalde verschijningsvorm en aan de hand van die vorm komt dan de conclusie ‘dit is dat’. Vorm en naam.

Het ego kan niet aanvaarden dat dit een loutere projectie is en gaat er van uit dat de realiteit, de wereld en alles wat erin is, inherent, helemaal van de kant van het objekt komt. Dat die objekten dus echt, op en uit zichzelf daadwerkelijk bestaan.
Wanneer ik bijvoorbeeld een bloem neem en zeg ‘dit is Peter’ dan zal deze opmerking ongetwijfeld op hoongelach worden onthaald. Wanneer ik echter naar mezelf wijs en zeg ‘dit is Jan, dan denkt iedereen dat dit volkomen redelijk is en normaal. Wanneeer je in de bloem Peter gaat zoeken dan zul je die nergens aantreffen. Dit is echter ook het geval wanneer ik naar mezelf wijs en zeg ‘dit is Jan’. Je zult bij nader onderzoek nergens geen Jan aantreffen.
Jan bestaat nergens. Valt dit moeilijk te accepteren? Onderzoek het zelf en je zult vanzelf merken dat het zo is. Het is alleen maar te hopen dat je er niet door uit de bol gaat.

Wanneer er dus nergens geen Peter in de bloem zit en ook geen Jan in dit lichaam, waar is ‘Jan’ dan wel? Bestaat Jan eigenlijk wel? Dat is de vraag die dan opkomt.
Misschien zul je zeggen dat dit niet zo’n goede redenering is en dat je beter kunt zeggen dat Jans bewustzijn eigenlijk Jan is. Maar Jans bewustzijn is niet Jan. Jans bewustzijn was er al voor Jan ‘bestond’ en zal er ook nog zijn nadat Jan er niet meer is. Nergens, maar dan ook nergens en ook in geen enkel lichaamsdeel is Jan ook maar te vinden!
Jan is niet meer dan een samensmelting van diverse energieën waaraan je de naam ‘Jan’ geeft die dan ook een op zichzelf bestaand leven mag leiden.
Zo wordt elke ervaring van de zintuigen, elke verkregen informatie altijd als iets concreets beschouwd. Iets dat echt bestaat dus. Dit is een dualistische zienswijze, een verkeerde manier van kijken. Het egobewustzijn houdt vast aan het vooropgezette idee dat er ergens binnen in mij iets concreets bestaat, een persoon, een ‘ik’ en dit is een totale overwaardering en vergeleken met de ware aard, het ware wezen van het bestaan volledig onrealistisch.
Als je dat nagaaat en je er totaal bewust van wordt dan zul je elke keer als je zegt ‘Ik ben dit of dat of ik zou zo of zus moeten zijn’, weten dat het een fantasie of hallucinatie is. Het is dan onmogelijk om vast te blijven houden aan het gefixeerde idee van ‘dit ben ik’.
Alles wat we normaal gesproken waarnemen wanneer we naar de dingen kijken en zeggen ‘Dit is echt, dat wat ik zie is echt, dat wat ik ruik is echt’, is dus een verkeerde zienswijze.

Misschien denk je nu wel dat dit de zaken alleen maar verschrikkelijk moeilijk maakt maar dat is helemaal niet zo. Het volstaat sceptisch te zijn en niet klakkeloos te geloven dat wat er aan je oog verschijnt, of aan je oor enzovoort niet de realiteit heeft zoals ze zich aan je voordoet. Wees achterdochtig, geloof niet onvoorwaardelijk wat men je heeft wijs gemaakt.
De juiste zienswijze hoef je zelfs niet te gaan opzoeken; ze is overal.
Sunyata bevindt zich in alle verschijnselen.